|
Barndåp.
|
Dåpsborn.
Det var mangt å passe på før dåpen og under ferda til kyrkja. Stålet
1) som barnet hadde hatt i vogga heile tida til no, måtte følgje med til det var kome innom porten til kyrkje-garden. Der skulle ein leggje det att. Det skulle og vera ei salmebok i barnekleda. Og så var det somme som bruka å spytte når dei bar barnet gjennom døra. «Tvi», sa dei da. Det same gjorde mange når dei bar barnet ut i båten. Somme hadde og med ein brann når dei for med barnet. Slik er det fortalt om Skjærlikallen. Skjærlia var ein liten plass som låg ovafor Dalem. Det bur ingen der no. Når dei skulle til kyrkja med dåpsbarn derifra, gjekk kallen føre med ein spikfakkel til vern mot dei underjordiske.
Det var og nøye med namnet som barnet skulle ha. Ein måtte ikkje kalle opp att eit vondt og leitt menneske, for barnet kunne koma til å «skjøtast til namns», som det heitte (likne på den det var oppkalla etter). Elles var det nokså faste reglar for oppattkalling, i alle fall for dei 4 første borna i ekteskapet. Var det to gutar og to jenter, så var det heilt greitt, besteforeldra skulle da bli oppattkalla. Foreldra til faren hadde første retten. Einast dersom mora var gardjente, og dei budde på farsgarden hennar, da burde dei kalle opp att foreldra hennar først. Særleg måtte dei passe på og kalle opp att faren, så namnet vart verande på garden.
Helst skulle ein ta namnet slik det var. Mange av dei gamle rekna det for ei vanære om ungfolka «vende på namnet», som dei kalla det. Likevel vart no det gjort somtid. Dei rekna det gjerne for oppkalling når første bokstaven eller stavinga i namnet var like.
Følgje i kyrkja.
Mora skulle ikkje gå aleine første gongen ho var der etter barnsenga. Ei anna kone skulle følgje henne gjennom kyrkja tett føre gudstenesta den dagen barnet vart døypt. Denne følgjekona skulle vera med i barnsølet såman med fadrane. Som gutunge minnest eg vel at eg sat i Hemnekyrkja og såg dei to konene kom frå dåpssakristiet og gjekk ned gjennom midtgangen i kyrkja til plassen sin, høgtideleg med eit «stortørkle» over armen.
Fadrar og dåpsgaver.
Det var ei ære å bli beden. til å vera fadder. Først og fremst blir slekta nytta til fadrar, og så vener og grannar ikring. Farmor skal no helst berå første barnet, særleg da om ho eller farfar er oppattkalla. Andre barnet ber da mormor, om ho kan, seinare farsøstrer og morsøstrer og andre i slekta. Attåt henne som ber barnet er det så 2 eller 4 fadrar til. Det var rekna for gjævt å ha mange fadrar, og det burde vera ein «gutfadder» og ein «veikjfadder» til slutt på kyrkjegolvet. Kvinnfolk-fadrane skulle ofre både til prest og klokkar. Det vart stundom berre småskillingar, men skikken måtte ein følgje. Ho som bar, gjekk først rundt alteret og ofra der, etterpå bort til klokkarstolen og la ned ein skilling der. Så følgde jentefadderen med. Mora skulle og gå og ofre.
Frå kyrkja bar det heim til barnsølet, der fadrane, følgjekona og somme andre var med. Det var traktering og godt lag utover kvelden, og så gav fadrane dåpsgaver, gjerne noko av sølv eller pengar. Det vart kalla «å gje på våggo». Mora tok imot gavene, som skulle gjømmast til barnet vart vakse. »Du må gjøm' nå skjellingen åt bana», vart det gjerne sagt når dei «gav på våggo». Seinare i livet bruka dei også ofte å hugse «guddotter» si eller «gusson» med ei gave av og til, enten det var til konfirmasjon eller i andre høve.
1) Gjerne ei stoppenål, festa i kleda.
(
HENRIK SØDAL "I GAMMELTIDA" )
| |
