Bryllaupsdrakt fra Hevne”, malt av Chr. Tønsberg. |
Med full stas hadde brura sølvkrone, sølvbelte og «aksel- sølv». Slik stas f anst på f leire gardar, men dei fleste brurene måtte nok låne brurstasen, og det var visse takstar for lånet.
Hos Lossius på Holla var det tre kroner, «gullkrone, sølv krone og «blomsterkrone». Det kosta ein daler å låne gullkrona, ein halv daler for sølvkrona og ei ort for blomster-krona. Det var nok den som gjekk mest i lån.
Sølvkrona frå Holla gjekk til botnar i Hemnfjorden da ein stor brurabåt forliste og alle kom vekk. Brurekrona på Mo skal ha kome vekk på liknande vis utafor Kåvvonasen oppi Rovatnet, Men dei fleste kronene vart visst omlaga til sølv-skeier og meir slikt.
Gerhard Schønning, som reiste gjennom Hemne i 1775, gjev ei utførleg skildring av brurstasen: «På Holden Gaard saae jeg en Brudekrone, gjort af Sølv og forgyldt, bestaaende af 6 støkker, som kunde tages fra hinanden og igien sammen-sættes. Hvert Støkke bestaar af en Plade, neden til firkantet, men oventil spidsig, som et Huus-Røste, såa at den hele krone har 6 Spidse. Paa hvert Støkke hænge over hinanden 3 smaae, neden til spidse Sølv-Plader, som give en radslen fra sig, naar kronen bevæges. Den veier 4 Mark Sølv eller 64 Lod.
Med bemeldte Krone følger et Brude-Belte, også af Sølv og forgyldt. Det bestaar af elleve firkantede, noget af lange Støkker, hvori forestilles 2de Løver kronede, stillede mod hinanden, med et Menneske Hoved derimellem. Disse elleve Støkker sam-menføies, ved 10 andre liigesaa store Støkker, bestaaende af 2de Rader massive sammenslyngede Kiæder. Midt i hvert af bemeldte elleve Støkker, har staaet en firkantet Steen, af couleurt Glas. Beltet veier, liigesom Kronen, 16 (4?) Mark Sølv.» («Reise gjennom en Deel af Norge» II s. 216).
Kristi Eidet hadde 2 brurekroner, ei stor og ei noko mindre. Desse «Eidskronene» vart og utlånt, men dei kom etter kvart ut av moten. Så kom det ein kramkar til Eidet og baud seg til å lage sølvskeier av dei. Han fekk fyrst den minste krona, og om ei tid kom han att med 24 sølvskeier. Så fekk han sjølve storkrona, men da kom han ikkje att. Dei meinte det kunne ho vorte dobbelt så mange sølvskeier av henne. Sølvskeiene er til enda og ber årstalet 1865.
Dei 3 borna fekk 7 skeier kvar med det same. Mora hadde 3 skeier sølv så lenge ho levde. Slik fortalte dottedotra, ho Kristi Lihauga, om dette.
Etter bryllaupet.
Når bryllaupet var fråseggjort og gjestene var reist heim att, skulle fattigfolk i grenda få av maten som var att. Ingen måtte bli glømt da. Og så måtte ungfolka ta med seg smør og
ost og litt av kvart og gjera ein tur til presten. Han måtte ha foræring. Di større slike foræringar var, di betre folk vart dei haldne for å vera. Dei vart da bedne til bords i prestegarden og fekk mat og skjenk. Denne skikken med prestegards-reisa heldt seg lenge.
Alle som hadde hjelpt til med bryllaupet, måtte ha gaver, slik som bedaren, kjymesteren og kjellarmannen. Gamlekoner av slekta som hadde hjelpt til i laget, helst gardkjerringar, skulle ha ein kopp av krus, ein komme, eit fat eller i seinare tid ein kaffikopp. Liknande gaver fekk alle som hadde hjelpt til med matstellet. Men unge jenter fekk berre små ting.(
HENRIK SØDAL "I GAMMELTIDA" )
| |
