| |
Stabekk den 6. april 1956
Kjære Randi
Ja , no er du straks 80 år du òg. Og eg har lenge tenkt på at eg skulle senda
deg ei lita helsing til den dagen. Eg fekk vita for eit par dagar sidan at du er
frisk og har det godt og bur i ditt eige hus. Ho Magnhild Lio (som vi kalla ho
da ho var ung) var innom her onsdags kvelden saman med bror sin – han Henrik
Sødal som er skuleinspektør her i Bærum – og vi tala om gamle ting heimanifrå. Å
tala om gamle ting frå gamal heim og heimbygd vekkjer lengting, men det er ikkje
noko hjelp i det så det får berre gli utatt. No er det 56 år sidan han far
døydde. Ho mor døydde i 1920, og no tek vi borna til å vandra, vi òg. Ho Anna
døydde hausten (f. 1879) og han Håkon døydde i fjor, 1955. Ho Anna døydde ugift.
Han Håkon har etter seg kona (fru Laura) og 4 born, 2 gjentar og to gutar. Alle
er i gode tenestar og har det bra.
Vi 2, Jørga og eg, har berre våre 2 døtre no, då Kåre døydde i krigstida. Ho
Målfrid (f.1908) er lektor i Oslo (på Sinsen), og mannen hennar, Kristian Dørum,
er òg lektor der, han realist, ho filolog.Dei har òg 2 vaksne born. No ei stund
utetter skal Kristian og Målfrid ha bustad i Jerusalem.
Kristian har teke over ein jobb i N.A.T.O. I dei fire landa der aust, Libanon,
Syria (hovudstad Damaskus) Jordan og Egypt er det ei stor mengd flyktningar –
arabarar – som ikkje kan lesa eller skriva, det skal vera meir enn 1 million,og
han Kristian skal hjelpa til å laga til lærarskular, så dei kan få læra opp folk
til lærarar i desse landa. Han drog av stad nyårskvelden no sist og Målfrid skal
reisa etter i sumar. Dei skal bu i den gamle arabiske bydelen. Han har vore ute
og sett, og gått dei vegane der Kristus gjekk sin lidings gang. Det er meininga
at dei skal vera der 2-3 år. Vegen her ifrå går over byen Beirut i Libanon.
Ho Svanhild (f. 1912) bur no i Stockholm. Ho er no lærarinne der, og mannen
hennar like eins.
Han heiter Henrik Henriksson. Dei har to born og bur i eige hus i utkanten av
byen nede ved mælaren, og har det bra. Dei brukar å vera her på Stabekk i
sumartida.
Så må eg vel nemna lite grann om meg sjølv òg. Eg slutta på skulen i Oslo til
sumarferien 1940.
Tyskarane hadde teke byen og den skulen der eg var (gamlebyen) så vi laut låna
skulerom i heimane åt borna. Men eg heldt fram med strevet mitt for det norske
målet og held fram med det enno. Det tok til så smått sumaren 1899. Det som det
gjaldt om, var å samla tilfang til soga om målvoksteren i landet alt frå
dansketida, og så lata folket i landet få kjennskap til voksteren. Det vart då
etterkvart til 3 målkart (1908, 1920 og 1948) Samlingane mine vaks etterkvart så
det vart for verdfullt å ha det i eit trehus der det kunne brenna opp om det
vart brann. Då eg for to år sidan vart 80 år gamal, gav eg alt eg har samla til
,,Det Norske Samlaget” som fekk rom at det på Universitetsbiblioteket i Oslo, og
det vart sett opp som eiga arkivsamling og fekk namnet ,,Norsk målreisingsarkiv”
grunnlagt av Peder Hovdan.
Samlaget som er eit vitskapeleg målrisingslag, fekk det til odel og eige. Dette
var 1954 om sumaren.
Men så hende det noko, og det er vel best du får veta det òg.
Den 10. nov. ringde professor Olav Midttun og ba meg og kona mi koma ned til han
fredagskvelden 12. nov. kl 20:15. Vi gjekk, og der stod det eit festbord
oppdekka, og ein flokk vitskapsmenn sat der. Da vi var sette til bords, reiste
professor Sigmund Skard seg og tok til å halda ein tale for meg om mine
gjerningar. Alle reiste seg, eg òg da veit du. Så sa han at kong Haakon hadde
gjeve han i oppdrag å gjeva Peder Hovdan fortjenestemedalja i gull, og han festa
ho da på meg der ho skulle vera på bringa.
Dette kom så brått på meg at eg vann ikkje meir enn å seia takk. Så vart det då
talar både for meg og kona mi. Så veit du eg laut gå til kongen og takka for
æra. Eg skreiv til kongen og bad han lata meg vita når det høvde for han å taka
mot meg. Brevet sendt tysdag 16/11 og eg tenkte at det vert vel ei
stund til det, for keisar Halle Selasse frå Etiopia var der og skulle først
reisa t sist i veka. Eg trudde den gamle kongen måtte vera trøytt. Men måndags
morgonen 22. nov ringte det frå slottet. Det var kongens adjutant, og han spurde
om eg hadde høve til å koma opp til kongen ein dag denne veka. Ja, sa eg, men
ikkje i dag, og eg sa kvifor. Så vart han borte, men han kom straks att og
spurde: Kan De koma i morgon, tysdag, klokka 1135. ,,Ja”, svara eg. ,,Men kom
litt før!” sa han. Tysdags morgonen drog eg då til byen og kom opp til slottet
10 over kl. 11. Ein vaktmann med gevær viste meg til ei trapp på høgre sida i
porten, og eg kom inn i eit rom med bord og stolar og stativ med krokar til å
hengja hatt og frakk på. Ein mann i uniform heldt vakt. Då eg hadde sett meg på
ein stol (eg hadde gullstasen på) kom det inn ein staut velbygd kar, som òg
skulle til kongen. Han såg på meg og sa: ,,Er det ikkje Hovdan?” sa han. ,,Jau”,
sa eg. ,,Kjenner De meg att?”, sa han. ,,Eg har sett andletet, ”sa eg, ,,men eg
kan ikkje knyta det i hop med noko namn”. ,,Hjelmtveit” sa han. Det var
fylkesmannen i Aust-Agder fylke, hadde vore stortingsmann føre krigen og
kyrkjestatsråd i mange år, og vi kjende kvarandre frå den tida. Så var han i
London med kongen i krigstida. Så sat vi då og prata til ein tenar kom og førde
oss opp til venteromet framfor mottakingssalen der kongen var. Hjelmtveit skulle
inn føre meg (kl. 11:25), og da han kom ut att, vart døra opna på nytt att, og
det var min tur.
Då eg kom inn om dørstokken, stod kongen der, og han tok meg i handa og
gratulera meg med fortenestemedalja i gull. Eg svara at eg måtte få lov å takka
Hans Majestet så mykje for den store æra han hadde synt meg. Så tok han meg med
framover golvet i det store romet til 2 stolar som vende mot kvarandre. Han bad
meg sette meg på den eine, han sjølv sette seg så på den andre, og så tok
samtalen til. Det vil seia; Eg sa ikkje så mykje. Han hadde så mykje å tala om.
Eg hadde vore lærar i mi tid, og han byrja med å tala om opplæringsmetodar før i
tida og no. Då han gjekk på skule (i Danmark) var det på den måten, no er det
vorte annleis. Vi var då samde i dette. Og så tykte han at det måtte ha vore
mykje strev for meg å gjera det eg hadde gjort, i breividd med skulearbeidet, og
det var eg òg samd i.
Slik sat vi då og prata desse 10 minuttane, og dei gjekk fort. Det var ei gleda
for meg å sitja å sjå inn i det blide og gode andletet og høyra den venlege
måten han tala på.
Då tida var omme stod han opp (eg òg) og tok meg i handa att, ynskte meg på nytt
tillukke med medalja. Eg takka for æra han hadde synt meg. Så fylgde han meg
bortover til døra. Og med eit avskilsbukk var audiensen slutt.
Om oss to no er det berre lite å seia. Eg er så heldig å vera frisk, men med
kona mi er det ikkje så bra. I mai vert ho 83 år, men det er ikkje det som er
det avgjerande her. Ho har for lite kalk i beinbygnaden, og det gjer at beina
mjukna i ryggen, og ryggen vert trykt i hop, og ho er ikkje lenger så høg som
før. Ho har minka i høgda meir enn ei handsbreidd. Når ryggvirvlane såleis vert
pressa i hop, klemmer dei på nervane som går ut der ifrå, og så får ein ,,vondt
i ryggen” som så mange kvinnfolk har. Ho har fått til boteråd å drikka mykje
mjølk og å eta kalkpulver 3 teskeier om dagen (toppa) det held på og rettar seg,
men det går smått framover. Og ein kan ikkje venta anna. Mange år har vore med å
bryta ned. I krigstida var det lite mjølk å få her, ofte ingenting. Og mange har
fått fylgjone av det.
Eg skal helsa deg så mykje frå henne.
Så må eg slutta for denne gongen. Eg bed deg senda oss nokre ord attende når det
høver for deg.
Så må du helsa dei som kjenner oss i grenda, og ynskja dei alt godt frå oss båe.
Vi er så glade at vi har Henrik Sødal og hans heim attmed oss her. Vi treffest
ofte og kan sjå innom til kvarandre. Har du greie på Karen Sættem og korleis det
står til med borna hennar? Ho var ofte innom oss då ho var på skule her, og ein
gong sidan og.
Vår hjartelegaste helsing
Peder Hovdan
Tilskrift:
Festningsvegen 28
Stabekk
|
|
